ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտե

ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը նախաձեռնել է «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի և հարակից այլ օրենքների նախագծերի փոփոխություններն ու լրացումները, որոնք միտված են բարձրագույն կրթության և գիտության ոլորտների բարեփոխումների իրականացման համար անհրաժեշտ իրավական հենքի ապահովմանը՝ ի թիվս այլնի նպաստելով ««Հայաստանի Հանրապետության կրթության մինչև 2030 թվականի զարգացման պետական ծրագիրը» հաստատելու մասին» օրենքով նախանշված թիրախների իրականացմանը:

Ոլորտները կարգավորող օրենսդրության արդի վիճակը և փոփոխման անհրաժեշտությունը

Բարձրագույն կրթության և գիտության ոլորտները կարգավորող գործող օրենքները ընդունվել են շուրջ երկու տասնամյակ առաջ, և դրանց ընդունման պահից ի վեր բարձրագույն կրթության և գիտության համակարգերում իրականացվել են կարևոր կառուցվածքային և բովանդակային բարեփոխումներ, այդ թվում՝ միջազգային կրթական և գիտական լայն համագործակցային ձևաչափերին անդամակցության արդյունքում, որոնց իրականացման ամբողջականությունն ու արդյունավետությունն անհնար է ապահովել օրենսդրական կարգավորումների բացակայության կամ անբավարարության պայմաններում։

Միևնույն ժամանակ գիտության ոլորտում 2021 թվականից իրականացվող պետական քաղաքականությունը և ֆինանսավորման կտրուկ ավելացումը առաջ են բերել նաև օրենսդրական մակարդակի փոփոխությունների կարիք՝ ինչպես ավելացվող ֆինանսավորման առավել արդյունավետ կառավարման տեսանկյունից, այնպես էլ դրա առավել թիրախային ուղղորդման իմաստով:

Բարձրագույն կրթության ոլորտում օրենսդրական փոփոխությունները միտված են ոլորտի միջազգային մրցունակության բարձրացմանը և որակի պետական հսկողության բարձր չաձանիշների սահմանմանը, ինչը կնպաստի մատուցվող կրթական ծառայությունների որակի բարձրացմանը: Միևնույն ժամանակ վերանայվում են ոլորտի ֆինանսավորման մեխանիզմները և ուսանողներին տրամադրվող պետական աջակցության տրամաբանությունը:

Օրենքի նախագծով նաև ստեղծվելու են իրավական հիմքեր պետական բուհերի խոշորացման և գիտական կազմակերպությունների հետ ինտեգրման համար` ապահովելով նոր ստեղծվող բուհերում կառավարման մասնակցային մեխանիզմներ:

Օրենքի նախագծի հիմնական նպատակները և ակնկալվող արդյունքները

Այսպիսով, նոր օրենքի նախագիծը նպատակ ունի վերացնել բարձրագույն կրթության և գիտության ոլորտին առնչվող առանցքային օրենսդրական բացերն ու անհամապատասխանությունները, ինչպես նաև ապահովել ոլորտների համաչափ և համընթաց զարգացմանն ուղղված քաղաքականության ձևավորման և իրականացման հետևյալ հիմքերը և պայմանները.

• աջակցություն բարձրագույն կրթության և գիտության ոլորտում առաքելությամբ առաջնորդվող, մրցունակ և դիմակայուն համակարգերի ձևավորմանը, կրթության որակի շարունակական բարելավմանը և ժամանակի պահանջներին համահունչ կրթության կազմակերպմանը.
• բարձրագույն կրթության և գիտության ոլորտում ներգրավված դերակատարների ակադեմիական ազատություններ և ինքնավարության երաշխավորում.
• ակադեմիական քաղաքի կառուցման, զարգացման և գործունեության համար իրավական հիմքերի ստեղծում.
• բուհական և գիտական համակարգում շարժունության ապահովում` այդ թվում նաև ժամանակակից և համադրելի ընթացակարգերի սահմանմամբ.
• լավագույն կրթության, լավագույն կրթական փորձառության, հետազոտական և փորձարարական առավել մրցունակ պայմանների երաշխավորում և վերահսկողություն, ինչպես նաև նոր գիտելիքի ստացմանը նպաստող միջավայրի ձևավորում.
• աշխատանքի շուկայում ռելևանտության, նորարարական պոտենցիալի մաքսիմալ դրսևորման և տնտեսական առավելագույն ազդեցությանը նպաստում.
• հետազոտական աշխատանքներում երիտասարդների ներգրավման մեխանիզմների ներդրումը և սերնդափոխության արդյունավետ գործիքակազմի կիրառում.
• բարձրագույն կրթության ու գիտության համակարգի՝ միջազգային բարձր չափանիշների համապատասխանության ապահովում, 
• բարձրագույն կրթության և գիտության ոլորտի հաստատությունների մրցունակության բարձրացում, դրանց արդյունավետ փոխգործակցություն և վերջիններիս հանդեպ միասնական մոտեցումների և սկզբունքների կիրառում, 
• բուհ-հետազոտություն-տնտեսություն բնականոն կապի ամրապնդմանն աջակցություն, 
• բուհերի ինքնակառավարման՝ սահմանադրական պահանջից բխող հետագա զարգացման ապահովման նպատակով նրանց ինքնավարության, ակադեմիական ազատությունների, հաշվետվողականության և ֆինանսավորման անհրաժեշտ լիարժեք մեխանիզմների ներդրմանն աջակցություն։

Օրենքի նախագծով սահմանված հիմնական փոփոխությունները

«Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» օրենքի նախագծով սահմանվում են՝ 

• բարձրագույն կրթության և գիտության համակարգի բարեփոխման արդյունքում նոր իրավական, կազմակերպական և ֆինանսական հարցերի հետ կապված հարաբերությունները, այդ թվում՝ ակադեմիական քաղաքին և գիտական փորձաքննությանը վերաբերող հարաբերությունները.
• գիտությունների ազգային ակադեմիայի գործունեությանը վերաբերող կարգավորումները.
• դրույթներ, որոնք միտված են բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների խոշորացման, այդ թվում գիտահետազոտական կազմակերպությունների հետ միավորման, որպես գիտահետազոտական ինստիտուտներ, բուհերի կազմում ընդգրկվելու, համագործակցության և աստիճանական ինտեգրման, հետազոտական ցանցեր և կոնսորցիումներ ձևավորելու իրավական հիմքեր ստեղծելուն՝ ապահովելու որակյալ բարձրագույն կրթություն և հետազոտական արդյունքներ.
• բուհերի և գիտական կազմակերպությունների պետական աջակցության նոր մեխանիզմներ, ներառյալ՝ ինստիտուցիոնալ (բազային) և մրցակցային ֆինանսավորումը.
• բարձրագույն կրթության եռաստիճան համակարգը՝ բակալավրի, մագիստրոսի և դոկտորի (PhD) որակավորումների շնորհմամբ.
• բարձրագույն կրթական ծրագրերի՝ լրիվ կամ մասնակի բեռնվածությամբ իրականացման հնարավորությունը, այդ թվում՝ հեռավար ուսումնառության ձևով.
• բուհերի և գիտական կազմակերպությունների կառավարման բարելավված մոդելները՝ ներառելով էթիկայի կոմիտեի ձևավորում.
• իրավական հիմքեր՝ երկու և ավելի բուհերի (այդ թվում նաև՝ միջազգային) համատեղ կրթական ծրագրերի իրականացման և միջազգային կրթական միջավայրի զարգացման համար.
• բուհերի լիցենզավորման և հավատարմագրման նոր պահանջները՝ միջազգային բարձր չափանիշների համապատասխան.
• ուսանողների իրավունքների և պարտականությունների շրջանակը, ուսանողական ինքնակառավարման մարմինների իրավասությունները:

Ի գիտություն՝ Օրենքի նախագծի շահառուներին

Նախագծի վերաբերյալ առաջարկությունները կարելի է ներկայացնել մինչև 2024թ. հոկտեմբերի 1-ը ներառյալ ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից վարվող իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում՝ հետևյալ հղումով՝ https://www.e-draft.am/projects/7684 կամ ուղարկել Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտե (Օրբելի եղբայրների 22, էլ. հասցե՝ info@hesc.am):

Նախագծի վերաբերյալ հանրային լսումը տեղի կունենա սեպտեմբերի 27-ին՝ ժամը 16։00-ին, Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեում (Օրբելի եղբայրներ 22, Երևան)։

Տեղեկացնում ենք նաև, որ հաջորդիվ ՀՀ ԿԳՄՍՆ բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի  կողմից կհրապարակվեն հավելյալ տեղեկատվական նյութեր՝ օրենքի շահառու խմբերից յուրաքանչյուրի (ուսանողներ, պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմ, բուհեր և գիտական կազմակերպություններ) ոլորտներում նախատեսվող փոփոխությունների վերաբերյալ: