ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարություն Բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտե

Այսօր «Փաստարկ» ակումբում տեղի ունեցավ ՀՀ ԿԳՆ գիտության պետական կոմիտեի նախագահ Սամվել Հարությունյանի եւ «ՔԵՆԴԼ» նախագծի ղեկավար Վասիլի Ցականովի համատեղ ասուլիսը: Բանախոսները զանգվածային լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին ներկայացրեցին «Երիտասարդ գիտաշխատողների հետազոտությունների աջակցության ծրագիր - 2013» մրցույթի արդյունքները եւ «ՔԵՆԴԼ» նախագծի ընթացքը եւ հեռանկարները:

Ասուլիսի սկզբում կոմիտեի նախագահը խոսեց գիտության երիտասարդացմանն ուղղված ծրագրի շրջանակներում ՀՀ ԿԳՆ գիտության պետական կոմիտեի կողմից հայտարարված «Երիտասարդ գիտաշխատողների հետազոտությունների աջակցության ծրագիր – 2013» մրցույթի մասին: Մրցույթն անցկացվել էր գիտության բոլոր բնագավառներում՝ հայագիտության, հումանիտար, բնական, բժշկական, գյուղատնտեսական, հասարակական գիտությունների ու ճարտարագիտության եւ տեխնոլոգիայի, ՀՀ Նախագահի հովանու ներքո իրականացվող «Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագրի» մասնակի ֆինանսավորմամբ:
Մրցույթին մասնակցելու համար ներկայացվել էր 51 հայտ, որոնցից ֆինանսավորման են երաշխավորվել 31-ը (ծրագրերից 1-ը կֆինանսավորվի Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամի միջոցով, մնացած ծրագրերի ֆինանսավորումն իրականացվելու է ՀՀ ԿԳՆ գիտության պետական կոմիտեի միջոցով): Յուրաքանչյուր հայտի համար ֆինանսավորման ծավալը կազմում է 9 միլիոն ՀՀ դրամ՝ 2 տարի ժամկետով:

Գիտության պետական կոմիտեի նախագահը նոյեմբերի 15-ին, ժամը՝ 10.00-ին լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին հրավիրեց մասնակցելու ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարի կողմից երիտասարդ գիտաշխատողներին դրամաշնորհների վկայագրերի հանձնման արարողությունը, որը տեղի կունենա կոմիտեի նիստերի դահլիճում (հասցեն՝ Օրբելի 22, 1-ին հարկ):

Պարոն Հարությունյանը խոսեց նաեւ ՔԵՆԴԼ նախագծի առաջին փուլի ԱՐԵԱԼ-ի կարեւորության եւ աշխատանքների ընթացքի մասին: «ԱՐԵԱԼ նախագիծն իր համարժեքը չունի ողջ տարածաշրջանում: Այն թույլ կտա ժամանակակից փորձարարա­կան հետազոտություններ կատարել արագա­ցուցչային տեխնոլո­գիա­ների, կոհերենտ ճառա­գայթ­ման աղբյուրների եւ արագ պրոցեսների դինամիկայի ուսում­նաս­իրման ուղղություններով, եւ կարեւոր գիտական ու կիրառական նշանակություն կունենա ֆիզիկայի, կենսա­բա­նու­թյան, քիմիայի եւ նյութա­գիտու­թյան բնագավառների առաջատար փորձա­րա­րական հետազոտու­թյուն­ների համար:
ԱՐԵԱԼ արագա­ցուցչի կառուցման արդյունքում Հայաստանում կստեղծվի էլեկտրոնային արագացու­ցիչների եւ դրանց կիրառման ժամանակակից գիտահետա­զոտական լաբորատո­րիա, կձեւավորվի ՔԵՆԴԼ հիմնական արագացուցչի կառուցմանը պատրաստ գիտնական­ների եւ ինժեներների անձնակազմը, կփորձարկվեն ՔԵՆԴԼ հիմնական արագացուցչի համակարգերի տեխնի­կական լուծումները, կզարգանա միջազգային համա­գործակ­ցությունը:

Ներկայումս հաջողությամբ ավարտված են ԱՐԵԱԼ արագացուցչի հիմնական համակարգերի փորձարկում­ները: Աշխա­տանք­ները թեւակոխել են արագացուցչի գործարկման որոշիչ ավարտական փուլը` էլեկտրոն­ների առաջին փնջի ստացումը»,- նշեց կոմիտեի նախագահը:

ԱՐԵԱԼԻ ստեղծման եւ կառուցման աշխատանքների մասին խոսեց նաեւ ՔԵՆԴԼ նախագծի ղեկավար Վասիլի Ցականովը: Նա անդրադարձ կատարեց ԱՐԵԱԼ- Ի պատմությանը. 2011 թ-ին միջազգային փորձագետ­ների հետ քննարկումների արդյունքում, ինչպես նաեւ՝ հաշվի առնելով միջազգային փորձը՝ առաջարկվեց ՔԵՆԴԼ նախագծի փուլային իրագործում. համեմա­տաբար փոքր, իրենից ինքնուրույն գիտական արժեք ներկայացնող, արա­գա­ցուցչային ֆիզիկայի զարգացման ժամանակակից միտումներին համապատաս­խանող եւ փորձարա­րական հետազոտությունների հեռանկարային ուղղություններ զարգացնող ծրագրի իրականացում, որը միջազգային հանրությանը կփաստեր միջազգային չափանիշներին համապատասխան ժամանակակից արագացուցչային ծրագիր իրագործելու Հայաստանի ունակության մասին: Ձեւավորվեց ՔԵՆԴԼ նախագծի 1-ին փուլի ԱՐԵԱԼ (Advanced Research Electron Accelerator Laboratory) գիտահետազոտական գծային արագացուցչի կառուց­ման նախագծի գաղափարը:

Պարոն Ցականովը նշեց նաեւ, որ ԱՐԵԱԼ նախագիծն իրագործվել է Գերմա­նիայի DESY ու Շվեյցարիայի PSI արագացուցչային կենտրոնների հետ սերտ համագործակ­ցու­թյամբ: Նախագծին խորհրդատվական լուրջ ծառայություններ են մատուցել նաեւ մեր ռուս, չինացի, ամերիկացի, ֆրանսիացի եւ իտալացի գործընկերները:

Շատ մեծ աշխատանքներ են կատարվել նաեւ Գիտության պետական կոմիտեի եւ «ՔԵՆԴԼ» կենտրոնի համատեղ ջանքերով՝ 2010-2012թթ. պաշտոնական բանակցություններ են կայացել եւ համագործակ­ցության հուշագրեր են կնքվել՝ Ֆրանսիայի Էներգետիկայի դեպարտամենտի, Գերմանիայի DESY արագացուցչային կենտրոնի, Շվեյցարիայի ազգային արագացուցչային կենտրոնի, «Կուրչատովի ինստիտուտ» ռուսաստանյան ազգային կենտրոնի, Իտալիայի ELETTRA արագացուցչային կենտրոնի եւ Չինաստանի Շանհայի կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտի (SINAP) հետ:

Ասուլիսի վերջում բանախոսները պատասխանեցին լրագրողների հարցերին:

Տեղեկատվության եւ հասարակայնության հետ կապերի բաժին